Inhoud:Edito Erik Eynikel:
Vrijheid: illusie, recht, verlangen Erik Eynikel: De geschiedenis van de vrijheid Nicodème Kolani o.f.m.: Een bevrijdende lezing van Amos en de profeten in de Afrikaanse context Ria Grommen: Zelfbeschikking vandaag. Op de wip tussen ‘mythe’ en ‘bestemming’ Peter Nissen: Vrijheid en traditie Peter Schmidt: “Voor de vrijheid heeft Christus ons vrijgemaakt” Eberhard Bons: “Alleen de wijze is werkelijk vrij en meester”. Gedachten over de vrijheid in het spoor van Philo van Alexandrië Sabine Hiebsch: Vrijheid en Martin Luther Ilse Cornu: Een regen(-boog) van protest. Reflecties bij het Vaticaanse verbod op het zegenen van homoseksuele relaties Nadia Kroon: Bevrijding en contemplatief leven Marc Van Tente: Tot vrijheid geroepen. Een lange weg te gaan Column Kolet Janssen: De vrijheid om niet bang te zijn Column Barbara Zwaan: Gewoon weer even lucht happen Boekbesprekingen Ten geleide Kris Gelaude: Verborgen |
Speuren/sporen naar openbaring
Juli 2021
De Nederlandse moslima Anne Dijk publiceerde vorig jaar De verdragen van Mohammed met de Christenen. In de inleiding tot haar boek bespreekt ze hoe vrijheid, vrede en vriendschap ter sprake moeten komen in de dialoog tussen de religies. Ze schrijft: “Moderne concepten als secularisme en individualisme worden door nieuwe omstandigheden als Covid-19 opnieuw uitgedaagd. Dat geldt ook voor het concept vrijheid: o zo mooi, maar best ingewikkeld als we het proberen in te vullen. Hoe definiëren we vrijheid en in hoeverre is dat essentieel voor vrede? Een veel gedeeld seculier dogma is dat de vrijheid van de één eindigt waar die van een ander begint”. Dat zijn interessante vragen waar we ons in dit nummer in de breedte over buigen. We beginnen met de geschiedenis van de vrijheid. Annelien De Dijn schreef hierover een lijvige studie die we voorstellen in het openingsartikel. De Dijn focust op politieke vrijheid. Bijzonder interessant is haar vaststelling dat de ‘neoliberale’ opvatting – die vrijheid gelijkstelt met zo weinig mogelijk overheidsbemoeienis – in feite een zeer recente ontwikkeling is, ook al doen de voorstanders ervan alsof het over de puurste en meest oorspronkelijke vorm van vrijheid gaat. Waartoe zo’n zwakke overheid dan kan leiden, zien we in vele landen in Afrika, Azië en Latijns-Amerika. Nicodème Kolani uit Ivoorkust beschrijft aan de hand van het oudtestamentische boek Amos hoe een sterke profetische stem juist tot bevrijding uit die corruptie roept. Naast de politiek-sociale vrijheid is er ook de persoonlijke hang naar ‘vrij zijn’, wat meestal begrepen wordt als: doen en laten wat je wilt. Maar zo eenvoudig is dat niet. Ria Grommen schreef in 2005 samen met Marc Desmet het boek Moe van het moeten kiezen, waarin ze vaststelden dat veel mensen door de grote nadruk op ‘zelfbeschikking’ moe zijn van zichzelf. De globalisering en de neoliberale individualisering werpen mensen namelijk sterk op zichzelf terug, wat leidt tot onzekerheid en zelfs uitputting. Vijftien jaar na de publicatie van het boek maakt Ria Grommen voor dit themanummer de balans op. We kunnen enigszins ironisch stellen dat geen enkele vrijheid volledig vrij is. Peter Nissen toont ons dat we altijd in een traditie staan die voortdurend verandert. Wanneer zo’n traditie te beklemmend wordt en ons afleidt van wat reddend is, moet we ons daaruit bevrijden. Peter Schmidt betoogt dat we Paulus eeuwig dankbaar mogen zijn om zijn onvermoeide strijd hiervoor. En in feite zat de joodse filosoof Philo van Alexandrië op datzelfde spoor toen hij schreef dat “alleen de wijze werkelijk vrij is en meester”. Eberhard Bons toont ons hoe voor Philo de ware vrijheid vanbinnen zit: zelfs al is men een slaaf, de ziel kan vrij zijn. Ondanks Paulus’ niet aflatende strijd om rechtvaardiging niet te laten afhangen van wetten of tradities, heeft de kerk die bevrijdende boodschap weer verloren. Daarom was er, zo schrijft Sabine Hiebsch, een Martin Luther nodig die Jezus’ bevrijdende boodschap van onder een dikke laag wettisch stof heeft gehaald, niet toevallig door het herlezen van Paulus. Vrijheid en traditie, het blijft een bijzondere dynamiek. Op 15 maart van dit jaar gaf de Congregatie van de Geloofsleer een negatief antwoord op de vraag van het Duitse episcopaat of ze homorelaties mogen zegenen. Roger Burggraeve, Ilse Cornu en Thomas Knieps-Port le Roi tonen duidelijk aan hoe er in de laatste vijftig jaar een (bevrijdende) verschuiving is opgetreden in het kerkelijke denken over huwelijk en seksualiteit; iets waar de congregatie blijkbaar weinig oog voor heeft gehad. Als slot geven we het getuigenis van twee religieuzen. Nadia Kroon, die als protestantse in een katholiek klooster is ingetreden, beschrijft hoe zij juist binnen de kloostermuren vrijheid ervaart in het onthechten van alles wat afleidt van waar het echt op aankomt. En missionaris-oblaat Mark Van Tente kwam via literatuur en door eigen ervaring tot de overtuiging dat alleen een zuiver hart werkelijk vrij kan zijn. |