Tijdschrift n° 3 / 2020
€ 8,50
Art. N° 978-94-6196-201-0

Inhoud:

Edito Erik Eynikel:
Stenen verleggen in de onderstroom
Luc Bouckaert:
Bedrijfsspiritualiteit als 3D-ethiek
André Truyman:
Erg hebben in de ander.
Van Rerum Novarum tot Laudato Si’
Ron van Es:
Verleden, heden, toekomst.
Het belang van een Ethisch Purpose Model
Timothy Radcliffe o.p.:
Bevrijdend leiderschap. Een dominicaanse visie
Wouter Colpaert:
Het leiderschap van het volgen
Fleur Heyns:
De verandering begint in jezelf
Ria Weyens:
De impact van de contemplatieve
levenskunst op het dagelijkse leven
Kelly Keasberry:
Ignatiaanse spiritualiteit voor het bedrijfsleven
Luc Cortebeeck:
Zingeving van werk in post-Covid-19-tijden
Charles Leclef:
Fairisme vanuit ondernemerschap
Interview met Wouter Torfs:
“360° zorg leidt naar 360° winst”
Interview met Trees Verhegge:
Gemeenschaps–economie. Geven doet leven
Column Kolet Janssen:
De ziel van de werkplek
Column Barbara Zwaan:
Pengat
Boekbesprekingen
Ter overweging Kris Gelaude:
Een ziel

Bedrijfsspiritualiteit
Op zoek naar de onderstroom

september 2020

Het huidige dominante economische model kraakt al een tijdje in zijn voegen. De coronacrisis maakt aan hoog tempo de barsten alleen maar groter. De langetermijngevolgen van de huidige pandemie op de economie zijn nog niet te overzien. Het moet in ieder geval anders. Maar hoe? Welke rol heeft (bedrijfs)spiritualiteit te spelen in het sturen van deze evolutie?
In het inleidend artikel van dit nummer schrijft Luc Bouckaert dat de meeste ondernemers het woord ‘bedrijfsspiritualiteit’ niet zo gauw in de mond zullen nemen. “Eerder zullen ze het hebben over waarden en zingeving, over betekeniseconomie of over maatschappelijk verantwoord ondernemen”, beleidsbegrippen die in het beleid van een bedrijf (de ‘bovenstroom’) een rol spelen. Maar op een dieper niveau zit een ‘onderstroom’ die de normen en waarden, de toekomstvisie en de betekenis van het beleid stuurt en inspireert. Aan die onderstroom besteden we in dit nummer aandacht.
Bedrijfsspiritualiteit is een relatief nieuw fenomeen. In de jaren ’70-’80 ontstond Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) als een reactie op het neoliberalisme dat toen opgang maakte, vooral onder impuls van politici als Margaret Thatcher en Ronald Reagan, en in de Lage Landen Frans Rutten en ‘baby-Thatcher’ Guy Verhofstadt. Door overleg tussen overheid, werkgevers en werknemers (het zogenaamde Rijnland- of Poldermodel) zocht men naar een rechtvaardige verhouding tussen economische groei en ethische zelfregulering. Maar in het begin van de 21 ste eeuw bleken deze overlegmodellen niet te werken: door de globalisering schoten multinationale ondernemingen als paddenstoelen uit de grond, terwijl die modellen vooral op nationaal niveau functioneerden.
Recentelijk tonen de bankencrisis van 2008 en enkele grote bedrijfsschandalen zoals dieselgate dat “bedrijfsethiek als ‘morele zelfregulering’ niet [meer] in staat bleek om economie en algemeen welzijn met elkaar te verzoenen”. Daarenboven is de klimaatproblematiek in onze eeuw helemaal bovenaan de agenda komen te staan, en die vraagt ook een globale aanpak. Dit heeft geleid tot een nieuwe bezinning. ‘Iets nieuws’ was nodig, een nieuwe inspiratie: bedrijfsspiritualiteit.
In een seculiere omgeving is er een tendens om spiritualiteit te onderscheiden van religie. Dat kan, maar is niet noodzakelijk zo. André Truyman beschrijft in Van Rerum Novarum tot Laudato Si’ hoe ook de sociale leer van de katholieke kerk is mee geëvolueerd.
Wat is die bedrijfsspiritualiteit dan en wat geeft betekenis (purpose) aan ons (zaken)doen? Ron van Es ontwikkelde daartoe het Ethisch Purpose Model. Dit betekenis-geven aan je handelen behelst zowel echt leiderschap als echt volgerschap; je kan immers maar actieve hoop ontwikkelen als je eerst naar de collectieve wijsheid hebt geluisterd. Die wijsheid is onder andere te vinden in de hindoese Vedanta-filosofie, die heel goed toepasbaar is in het ondernemen; maar ook in het boeddhisme of in de ignatiaanse spiritualiteit, zoals uitgewerkt door de grondlegger van de ‘Nederlandse bedrijfsspiritualiteit’, Paul de Chauvigny de Blot s.j.
Die nadruk op evenwichtig op jezelf staan om hogere doelen na te streven, mag er evenwel niet toe leiden dat de werkende helemaal op zichzelf wordt geworpen. Ron van Es noemt niet voor niets ‘geraakt worden, compassie, verbinding’ in zijn Ethisch Purpose Model. En Luc Cortebeeck waarschuwt ons dat velen nog maar slechts kunnen dromen van waardig en zinvol werk.
Charles Leclef van de Mechelse brouwerij Het Anker (Fairisme), Wouter Torfs van Schoenen Torfs en Trees Verhegge van Solidar (Gemeenschapseconomie), tenslotte, tonen ons hoe bedrijfsspiritualiteit bij hen in de praktijk wordt gebracht. In de onderstroom van heel wat bedrijven zijn de nodige stenen verlegd. Mogen vele andere volgen.