|
Het levensverhaal van ouderen
Mei 2017
Dat er steeds meer aandacht is voor ouderen en voor het oud(er) worden, is niet verwonderlijk. Het aantal ouderen neemt toe door de vergrijzing van de samenleving en door de toegenomen levensverwachting. De vraag naar ouderenzorg is in de afgelopen decennia mede daarom sterk toegenomen. De voorzieningen blijven evenwel dikwijls achter bij de vraag. In dit TGL-nummer staan we stil bij misschien wel de belangrijkste vraag in dit verband. Wat betekent het ouder worden voor ouderen zelf en voor hun omgeving? Hoe er tegen ouderdom wordt aangekeken, verschilt van cultuur tot cultuur en van tijdperk tot tijdperk. De oude Grieken moesten er niet veel van hebben, de mensen van het Oude Testament waardeerden ouderdom daarentegen positief, zeker als die gepaard ging met een gevoel voor rechtvaardigheid en wijsheid. Hoe kijkt onze tijd, ja hoe kijken ouderen zelf op dit moment tegen hun ouderdom aan? Niet onverdeeld gunstig, zo lijkt het. Zolang de eigen autonomie, onafhankelijkheid en zelfstandigheid gewaarborgd blijven en zolang men baas is over de eigen sociale contacten, is er niets aan de hand. Maar op het moment dat dit alles niet meer gegarandeerd is, slaat de stemming om: bij de ouderen, maar ook bij familie en mantelzorgers. De toegenomen wens om na een ‘voltooid leven’ met hulp van anderen het eigen leven te kunnen beëindigen laat zien dat er in onze samenleving een onvoldoende antwoord is op gevoelens van isolement, eenzaamheid, anderen teveel zijn, aftakeling en afhankelijkheid. Gevoelens die onder ouderen veel voorkomen. Gaan onze tijd en samenleving wel goed om met ouderdom? Kunnen ouderen en alle anderen in de samenleving er niet een betere verhouding toe krijgen? Goed oud worden vergt nogal wat. Het vereist het vermogen om het eigen leven, hoeveel rafelranden het ook heeft, voor zichzelf tot een enigszins afgerond verhaal te maken. Op die manier kan men tot zelfaanvaarding komen en bezien wat de prioriteiten zijn in de tijd die nog rest. In het reine komen met je leven, met anderen en jezelf, overgave aan wat het leven tot voltooiing brengt, aan de uiteindelijke zin ervan, dienen zich dan aan. Zo’n houding komt niet vanzelf en vraagt naast toewijding ook geduld en loslaten. Er zijn manieren om aan zo’n houding te werken. Het blijkt van groot belang dat ouderen hun levensverhaal kunnen vertellen en dat anderen ernaar luisteren. Die verhalen ontsluiten zin voor een ieder, ook en juist als ze kwetsbaarheid verraden. Luisteren naar de ondertonen in hun levensverhalen is van groot belang, zeker in het pastoraat voor dementerenden. Dit luisteren kan bij deze ouderen bijdragen tot een gevoel van geborgenheid en hun weer goede moed geven. Een goede vertrouwensband is daarbij noodzakelijk. Luisteren naar het eigen levensverhaal kan ook de relatie tussen ouders en kinderen verdiepen. Eveneens kan het een sfeer scheppen waarin ouderen voor zichzelf tot klaarheid komen over al dan niet levensverlengend medisch handelen bij terminale ziekte. Als er iets van belang is, is dat er niet óver, maar mét ouderen gesproken wordt. Om die reden zijn vele auteurs in dit nummer zelf ouderen. Hun soms weerbarstige zoektocht naar zin moet gehoord worden. |